Các chế phẩm từ sữa là những sản phẩm dinh dưỡng quen thuộc trong cuộc sống hàng ngày, không chỉ mang lại hương vị thơm ngon mà còn cung cấp một loạt các lợi ích sức khỏe không thể phủ nhận.
Từ sữa tươi đến sữa chua, phô mai, và nhiều sản phẩm khác, chế phẩm từ sữa không chỉ là một phần thiết yếu của chế độ ăn uống cân đối mà còn đóng vai trò quan trọng trong việc nuôi dưỡng và phát triển của trẻ em, cũng như duy trì sức khỏe cho mọi lứa tuổi.
Trong bài viết này, chúng ta sẽ khám phá sâu hơn về giá trị dinh dưỡng, các loại chế phẩm từ sữa phổ biến, và những lưu ý quan trọng khi lựa chọn và sử dụng chúng, đặc biệt là trong thực đơn hàng ngày của trẻ em.
Chế phẩm từ sữa là gì?
Chế phẩm từ sữa là gì?
Chế phẩm từ sữa là các loại thực phẩm được chế biến hoặc thu được từ sữa hoặc sản phẩm có chứa sữa của các loài động vật có vú như bò, dê…
Chế phẩm từ sữa gồm những gì?
Các chế phẩm từ sữa có lợi cho sức khỏe và sự phát triển của trẻ bao gồm: Sữa chua (không đường/ít đường)- Phô mai (tách muối) – Bơ sữa (nhạt) – Kefir. Đây là các chế phẩm được phân tích và điều chế để dễ tiêu hóa hơn, phù hợp hơn và thay đổi khẩu vị. Đây cũng là những sản phẩm giàu dinh dưỡng.
Các chế phẩm từ sữa được khuyến nghị cho trẻ nhở ăn it bao gồm: Các loại sữa chua có đường, hương liệu hoặc các loại phô mai mặn, nhiều thành phần phụ gia, chất bảo quản.
Các chế phẩm từ sữa giúp thay đổi khẩu vị nhưng không có lợi cho sức khỏe nếu cho trẻ ăn quá nhiều và quá sớm: kem – váng sữa (lớp váng béo bên trên sữa bò/dê, thường dùng để nấu ăn) – creme dessert (Việt Nam gọi là váng sữa) – caramen – kem béo, kem tươi (whipping cream), kem bơ. Những thực phẩm này đều có chứa nhiều đường, hương liệu và chất bảo quản trong khi không có quá nhiều dưỡng chất.
Lợi ích của sữa và chế phẩm từ sữa dành cho bé
Cung Cấp Canxi: Sữa và chế phẩm từ sữa là nguồn cung cấp canxi dồi dào, thiết yếu cho sự phát triển và duy trì sức khỏe của xương và răng. Canxi cũng giúp duy trì chức năng cơ và dẫn truyền thần kinh.
Nguồn Protein Chất Lượng Cao: Protein trong sữa có chứa tất cả các acid amin thiết yếu, cần thiết cho sự phát triển cơ bắp và các chức năng cơ thể khác.
Vitamin và Khoáng Chất: Sữa chứa nhiều vitamin và khoáng chất như vitamin D (giúp hấp thu canxi), B2, B12, kali và phosphorus, cần thiết cho sự phát triển toàn diện của trẻ.
Phát Triển Hệ Thống Miễn Dịch: Sữa chứa các yếu tố miễn dịch tự nhiên và có thể giúp tăng cường hệ thống miễn dịch của trẻ, giúp trẻ kháng lại các nhiễm trùng.
Hỗ Trợ Hệ Tiêu Hóa: Sữa chua và các sản phẩm lên men giúp cung cấp probiotics, hỗ trợ hệ tiêu hóa khỏe mạnh và cân bằng hệ vi sinh vật đường ruột.
Giảm Nguy Cơ Béo Phì: Sự cân đối trong các chất dinh dưỡng của sữa giúp kiểm soát cân nặng và giảm nguy cơ béo phì ở trẻ em.
Hỗ Trợ Sự Phát Triển Não Bộ: Các acid béo trong sữa, đặc biệt là omega-3 và omega-6, quan trọng cho sự phát triển của não bộ và thị giác.
Năng Lượng và Sự Phát Triển Cơ Thể: Sữa cung cấp năng lượng cần thiết cho sự hoạt động và phát triển cơ thể của trẻ, nhất là trong giai đoạn tăng trưởng nhanh.
Dễ Tiêu Hóa: Phô mai và sữa chua thích hợp cho trẻ có vấn đề về dung nạp lactose vì chúng chứa ít lactose hơn so với sữa nguyên chất.
Giới thiệu các chế phẩm từ sữa cho trẻ như thế nào?
Tuy trẻ dưới 1 tuổi không nên uống sữa tươi (bò/dê) vì nguy cơ dị ứng cao, nhưng trẻ vẫn có thể ăn sữa chua, phô mai và bơ từ 6 tháng tuổi vì quá trình chế biến, lên men đã giúp các chế phẩm từ sữa này “lành tính” hơn cho trẻ ở độ tuổi ăn dặm. Tuy vậy, cha mẹ vẫn cần thử dị ứng khi cho trẻ ăn các chế phẩm từ sữa này theo đúng quy tắc nhé
Chúng ta sẽ giới thiệu sữa chua – phô mai – bơ sữa với lượng tối đa như sau:
Sữa chua
Sữa chua là một sản phẩm được sản xuất thông qua quá trình lên men bằng vi khuẩn có lợi từ sữa. Sữa chua cung cấp cho cơ thể một lượng lớn vi khuẩn có lợi, giúp cân bằng hệ vi khuẩn đường ruột, bảo vệ hệ tiêu hóa và tăng cường sự hấp thu của các chất dinh dưỡng.
Bé có thể bắt đầu ăn sữa chua từ sữa mẹ hoặc sữa công thức khi họ đạt độ tuổi 6 tháng, và có thể thử sữa chua làm từ sữa tươi khi đạt 9 tháng. Mẹ cần lưu ý kiểm tra phản ứng dị ứng của bé khi cho bé thử sữa chua làm từ sữa tươi. Đối với các bé trên 1 tuổi, bé có thể ăn 1 hộp sữa chua ít đường mỗi ngày hoặc 2-3 hộp sữa chua không đường mỗi ngày, và có thể tiếp tục thưởng thức sản phẩm này hàng ngày. Mẹ nên tránh cho bé ăn sữa chua chứa nhiều đường và hương liệu, vì điều này có thể không tốt cho vị giác và hệ tiêu hóa của bé.
Ngoài việc ăn trực tiếp, mẹ cũng có thể sử dụng sữa chua để tạo thành các món salad ngon miệng cho bé hoặc trộn với trái cây hoặc xay thành sinh tố, tạo ra những món ăn thú vị và dinh dưỡng cho bé.
Phô mai
Phô mai được tạo ra bằng cách tiếp xúc sữa với vi khuẩn đặc biệt để lên men hoặc thông qua quá trình xử lý với enzyme để làm đặc một số loại protein. Phô mai là nguồn cung cấp canxi, kẽm, chất đạm, phốt pho và các loại vitamin có lợi cho cơ thể.
Bé có thể bắt đầu ăn phô mai từ sữa mẹ hoặc sữa công thức, hoặc phô mai trái cây (được thiết kế riêng cho trẻ ăn dặm) khi đạt 6 tháng tuổi. Sau đó, bé có thể thử ăn phô mai làm từ sữa tươi đã tách muối khi đạt 9 tháng tuổi. Tuy nhiên, mẹ cần chú ý kiểm tra phản ứng dị ứng của bé khi cho bé thử phô mai làm từ sữa tươi.
Khi bé tròn 1 tuổi, mẹ vẫn nên cho bé tiếp tục ăn phô mai đã tách muối và có thể cho bé ăn trong lượng từ 50-100g mỗi ngày. Lưu ý rằng phô mai thường có hàm lượng đạm cao, do đó, mẹ nên cho bé ăn phô mai vào buổi sáng, tránh cho bé ăn quá nhiều trước khi đi ngủ vào ban đêm. Đối với những trẻ hay bị đầy bụng hoặc táo bón, mẹ nên kiểm soát lượng phô mai cho bé để đảm bảo sức khỏe của bé.
Phô mai có nhiều loại và có thể sử dụng cho nhiều món ăn khác nhau cho trẻ nhỏ. Dành cho các bé dưới 1 tuổi, mẹ thường sử dụng phô mai khi nấu cháo, súp hoặc khi trộn kèm với trái cây, tạo thành sốt phô mai để bé ăn cùng. Khi bé trên 1 tuổi, mẹ có thể cho bé ăn trực tiếp phô mai hoặc thêm vào các món ăn như súp, mỳ ý hoặc salad để làm cho bữa ăn thêm ngon và bổ dưỡng.
Bơ
Bơ là một sản phẩm được chế biến từ chất béo của sữa, với hàm lượng chất béo khoảng 80 – 82%. Bơ có thể được bảo quản ở nhiệt độ dưới 5 độ C và có thể kéo dài đến vài tháng nếu lưu trữ ở nhiệt độ thấp hơn.
Bé có thể bắt đầu ăn bơ từ khi đạt 9 tháng tuổi, nhưng mẹ cần chú ý kiểm tra phản ứng dị ứng của bé khi cho bé thử bơ.
Mẹ nên cho bé ăn bơ động vật (tức là sản phẩm từ sữa), và tránh cho bé ăn các loại bơ thực vật (margarine). Bơ có thể được sử dụng để làm nhiều món ăn ngon và dinh dưỡng cho bé, bao gồm làm bánh, xào các món ăn, tạo mỳ ý hoặc làm các món có sốt bơ tỏi để rưới lên cá hồi, bánh mỳ, hoặc trộn cùng cơm.
Kem tươi
Kem tươi là một lớp váng nổi trên bề mặt được tách ra từ sữa tươi nguyên chất.
Các bé từ một tuổi trở lên có thể ăn kem tươi, nhưng nên bắt đầu với một lượng nhỏ và mẹ cần thử dị ứng cho bé khi bé mới bắt đầu thử kem tươi. Mẹ nên giới hạn việc cho bé ăn kem tươi tối đa là 2 lần một tuần và nên kết hợp kem tươi vào các món ăn khác thay vì cho bé ăn kem tươi trực tiếp, vì kem tươi có hàm lượng chất béo cao có thể gây đầy bụng cho bé.
Kem tươi có hai dạng chính: dạng lỏng sệt và dạng kem bông. Kem tươi dạng lỏng sệt thường được sử dụng để làm bánh, nấu súp, và làm các món mỳ Ý. Còn kem tươi dạng đánh bông thường được sử dụng để trang trí bánh ngọt, bánh cupcake và mẹ nên tránh cho bé ăn kem tươi ở dạng này, trừ trong những dịp đặc biệt.
Váng sữa
Váng sữa là phần trên cùng của sữa tươi sau khi đã qua công nghệ ly tâm và được làm lạnh. Thông thường, từ 200kg sữa tươi có thể sản xuất ra 2.5kg váng sữa.
Mặc dù váng sữa cung cấp năng lượng cao, nhưng lại có hàm lượng dinh dưỡng rất thấp. Các sản phẩm váng sữa dành cho trẻ em thường ngọt và chứa hương liệu. Do đó, nếu trẻ ăn quá nhiều, có thể dẫn đến tình trạng béo phì, tiểu đường, và bệnh tim mạch.
Trẻ dưới 1 tuổi không nên ăn váng sữa. Trẻ trên 1 tuổi nên giới hạn việc ăn váng sữa và chỉ nên ăn trực tiếp, không nên tiêu thụ quá 2 hộp váng sữa mỗi tuần.
Mặc dù các sản phẩm từ sữa mang lại lợi ích dinh dưỡng cho sự phát triển của trẻ nhỏ, nhưng chúng ta cần cân nhắc và hiểu rõ tác động của từng loại sản phẩm đối với sức khỏe của bé. Điều này giúp giảm nguy cơ béo phì, dậy thì sớm, và các vấn đề sức khỏe khác ở trẻ nhỏ.
Sữa công thức
Sữa công thức, thường được biết đến với tên gọi là sữa bột, là loại thực phẩm chức năng được thiết kế đặc biệt cho trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ. Đây là một lựa chọn thay thế hoặc bổ sung cho sữa mẹ, đặc biệt trong các trường hợp mẹ không thể hoặc chọn không cho con bú sữa mẹ. Sữa công thức được phát triển sao cho có thành phần tương tự sữa mẹ, nhằm cung cấp đầy đủ các dưỡng chất cần thiết cho sự phát triển của trẻ.
Có ba dạng chính của sữa công thức:
Sữa bột: Đây là dạng phổ biến nhất. Sữa bột cần được pha chế cùng nước theo tỷ lệ nhất định trước khi sử dụng.
Sữa nước đặc: Loại sữa này cũng cần pha loãng với nước. Nó thường được bán dưới dạng hộp hoặc lon, và có độ đặc hơn so với sữa bột.
Sữa nước lỏng: Đây là dạng sữa đã được pha sẵn và đóng chai. Sữa nước lỏng thường sẵn sàng để sử dụng ngay, không cần pha chế thêm, tiện lợi cho việc cho bé bú khi đang di chuyển.
Mỗi loại sữa công thức có những ưu và nhược điểm riêng, tùy thuộc vào nhu cầu và tình hình cụ thể của mỗi gia đình.
Những lưu ý khi sử dụng chế phẩm từ sữa
Đối với trẻ em từ 6 tháng tuổi
Sữa Chua:
- Cho trẻ ăn từ 1/2 đến 1 hộp sữa chua mỗi ngày.
- Ưu tiên sữa chua không đường, đặc biệt với trẻ dưới 1 tuổi.
- Sữa chua tự làm từ sữa mẹ hoặc sữa công thức có thể được sử dụng.
- Không cho trẻ ăn sữa chua khi đói; nên ăn sau bữa ăn khoảng 30 phút.
- Súc miệng cho trẻ sau khi ăn sữa chua để bảo vệ men răng.
Phô Mai:
- Có thể bắt đầu giới thiệu phô mai với hàm lượng chất béo không quá 20%.
- Có thể trộn với cháo, bột hoặc cho ăn riêng.
Đối với trẻ em trên 1 tuổi
Sữa Chua:
- Trẻ có thể ăn 1-2 hộp sữa chua mỗi ngày.
- Tránh sữa chua có đường thêm với trẻ thừa cân, béo phì hoặc có vấn đề về tiêu hóa.
Váng Sữa:
- Chỉ nên dùng như một món ăn phụ, không thay thế sữa mẹ hoặc sữa công thức.
- Trẻ trên 1 tuổi có thể dùng 1 hộp/ngày. Trẻ thiếu cân hoặc mới ốm dậy có thể ăn 1-2 hộp/ngày.
- Không dành cho trẻ thừa cân, béo phì, hoặc có vấn đề tiêu hóa.
Phô Mai:
- Phô mai có thể kết hợp với nhiều loại thực phẩm nhưng tránh kết hợp với lươn, cua, mồng tơi, rau dền.
- Dùng phô mai hạn chế, không ăn nhiều, 1 lần/ngày, vài ngày/tuần.
- Tránh dùng phô mai cho trẻ bị rối loạn tiêu hóa và trẻ thừa cân.
Bơ Nhạt:
- Bơ nhạt là lựa chọn tốt cho trẻ dưới 1 tuổi vì không có muối.
- Có thể phết bơ lên bánh mì, thêm vào cháo, hoặc sử dụng trong chế biến thức ăn.
- Khi sử dụng bơ, cần giảm lượng dầu mỡ trong khẩu phần ăn của trẻ.
Nguyên tắc lựa chọn sữa và chế phẩm từ sữa
Xem kĩ nhãn mác và hạn sử dụng
Khi lựa chọn sản phẩm từ sữa, hãy chú ý đến nhãn mác để kiểm tra hạn sử dụng, thành phần dinh dưỡng, đặc biệt là hàm lượng chất đạm, canxi, chất béo và lượng đường bổ sung. Điều này giúp bạn chọn được sản phẩm phù hợp với lứa tuổi, tình trạng dinh dưỡng và sức khỏe của bé. Nên ưu tiên chọn các sản phẩm ít đường hoặc không đường.
Hãy đảm bảo rằng sản phẩm đã được cấp phép và kiểm định bởi các cơ quan quản lý có thẩm quyền để đảm bảo chất lượng và an toàn.
Ngoài ra, không nên ăn sữa chua khi đang đói, vì điều này có thể gây cồn ruột và làm giảm tác dụng của các vi khuẩn có lợi trong sữa chua. Sữa chua và sữa thanh trùng nên được bảo quản trong ngăn mát của tủ lạnh để đảm bảo an toàn thực phẩm.
Chọn sữa và chế phẩm sữa phù hợp với lứa tuổi, tình trạng dinh dưỡng và sức khỏe.
Chọn sữa và chế phẩm từ sữa phù hợp với độ tuổi của trẻ. Ví dụ, sữa công thức dành riêng cho trẻ sơ sinh, sữa đầy đủ chất béo cho trẻ dưới 2 tuổi, và sữa ít béo hoặc không béo cho trẻ trên 2 tuổi.
Xem xét nhu cầu dinh dưỡng và tình trạng sức khỏe của trẻ. Đối với trẻ em có nhu cầu dinh dưỡng đặc biệt hoặc có vấn đề về sức khỏe như không dung nạp lactose, chọn sản phẩm phù hợp như sữa không lactose hoặc sữa chua dễ tiêu hóa.
Nên chọn sữa và sữa chua không đường
Ưu tiên chọn sữa và sữa chua không đường để giảm nguy cơ tăng cân và sâu răng, đặc biệt quan trọng đối với trẻ nhỏ.
Chọn các sản phẩm đã được cấp phép của các cơ quan quản lý có thẩm quyền
Chọn sữa và chế phẩm từ sữa đã được cấp phép bởi các cơ quan quản lý có thẩm quyền. Điều này đảm bảo rằng sản phẩm tuân thủ các tiêu chuẩn về an toàn và chất lượng.
Kiểm tra nhãn mác để biết thông tin về nguồn gốc, thành phần, ngày sản xuất và hạn sử dụng.
Lời kết
Kết thúc bài viết này, các mẹ có thể thấy rằng sữa và các chế phẩm từ sữa đóng một vai trò không thể phủ nhận trong việc hỗ trợ sự phát triển toàn diện của trẻ nhỏ.
Không chỉ cung cấp canxi cần thiết cho xương và răng chắc khỏe, những sản phẩm này còn là nguồn cung cấp protein, vitamin và khoáng chất quan trọng, góp phần vào sự phát triển của não bộ và hệ miễn dịch.
Hi vọng bài viết này của Mẹ Ong Bông sẽ cung cấp cho các mẹ đầy đủ kiến thức để lựa chọn sữa và chế phẩm từ sữa phù hợp nhất cho bé yêu của mình, đảm bảo rằng trẻ không chỉ nhận được lợi ích dinh dưỡng tối ưu mà còn phát triển một cách khỏe mạnh và hạnh phúc.
