Kỹ năng giải quyết vấn đề độc lập là yếu tố thiết yếu trong quá trình trẻ phát triển thành người lớn tự chủ. Việc học và thực hành kỹ năng này giúp trẻ tăng cường sự tự tin và nhận thức sâu sắc về giá trị của “trách nhiệm” và “tâm thế đối mặt với thất bại”.
Dạy trẻ kỹ năng xử lý tình huống bao gồm những gì? Cùng Mẹ Ong Bông tìm hiểu một số tình huống cụ thể mà các con có thể đối mặt nhé!
Dạy trẻ kỹ năng xử lý tình huống là gì?
Kỹ năng sống xử lý tình huống/giải quyết vấn đề là một phần quan trọng của bộ kỹ năng sống, giúp cá nhân nhận biết, đánh giá và phản ứng hiệu quả trong các tình huống khác nhau mà con gặp phải trong cuộc sống hàng ngày.
Tại sao kỹ năng xử lý tình huống là một trong những kỹ năng thiết yếu trẻ cần học?
- Trẻ sẽ học được cách tự chịu trách nhiệm cho hành động của mình, từ đó phát triển sự tự trọng.
- Nuôi dưỡng khả năng đối mặt và vượt qua thách thức một cách tự lập, giúp trẻ có đủ sức mạnh tinh thần để bắt đầu lại khi đối diện với thất bại hoặc khó khăn trong tương lai.
- Tăng cường khả năng tự tin và sự dũng cảm để vượt qua những khó khăn.
- Xây dựng sự tự tin để xử lý mọi tình huống.
- Cải thiện khả năng giao tiếp.
- Phát triển tư duy logic và sắc bén.
- Trở nên linh hoạt và năng động hơn.
Dạy con xử lý một số tình huống phổ biến (Độ tuổi : 3-6 tuổi)
Khi con gặp người lạ
Tình Huống: Một Người Lạ Đề Nghị Đi Cùng
- Ví dụ: Một người lạ tiếp cận trẻ tại công viên và đề nghị đưa trẻ về nhà hoặc đi chơi cùng.
- Cách xử lý: Dạy trẻ nói “Không, cảm ơn” một cách lịch sự và tìm kiếm người lớn tin cậy ngay lập tức, như cha mẹ, một giáo viên, bảo vệ, hoặc chú công an bằng cách chơi trò chơi đóng vai. Lúc này cha/mẹ có thể giả định mình là bố mẹ đang ở xung quanh hoặc một người thân quen và chờ để trẻ xử lý. Sau đó trao đổi với trẻ những điểm trẻ làm tốt và những điểm trẻ cần điều chỉnh. Nghĩ ra càng nhiều tình huống giả định càng tốt.
Tình Huống: Người Lạ Đưa Quà hoặc Đồ Ăn
- Ví dụ: Một người lạ cố gắng đưa trẻ một món đồ chơi hoặc đồ ăn.
- Cách xử lý: Dạy trẻ về những người con tin tưởng và có thể nhận đồ ăn từ những người này. Dạy trẻ luôn hỏi xin phép trước khi có người lạ đưa đồ ăn cho con. Cuối cùng, tạo ra tình huống giả định bằng trò chơi giả vờ để hướng dẫn trẻ cách xử lý đúng khi người lạ cho đồ ăn.
Tình Huống: Người Lạ Tìm Cách Chạm vào Trẻ
- Ví dụ: Một người lạ cố gắng chạm vào trẻ hoặc yêu cầu trẻ chạm vào họ.
- Cách xử lý: Dạy con về giáo dục giới tính và cách bảo vệ bản thân. Tiếp tục tạo ra các tình huống giả định, hoặc chơi trò đóng vai với thú bông của trẻ, hỏi trẻ xem khi người lạ chạm vào em thú bông thì em thú bông nên làm gì. Với bé 5-6 tuổi, hãy cùng chơi trò đóng vai với búp bê của trẻ và nghĩ ra nhiều tình huống, câu hỏi khác nhau để trẻ tự suy nghĩ và tự tìm ra cách giải quyết.
Nếu con ở nhà 1 mình
Với các bé 0-6 tuổi thì việc con phải ở nhà 1 mình là rất hiếm, vì con vẫn cần người chăm non và đảm bảo an toàn. Nhưng nếu như bố mẹ có việc gấp thì bố mẹ có thể dạy các bé 4-6 tuổi một số kỹ năng đảm bảo an toàn cho bản thân như:
An Toàn Khi Mở Cửa: không mở cửa cho bất kỳ ai khi ở nhà một mình, ngay cả khi đó là người quen.Bố mẹ cần nói rõ các quy tắc khi con phải ở nhà 1 mình và yêu cầu con nhắc lại các quy tắc trước khi ra khỏi nhà. Có thể giả định các trường hợp bố mẹ buộc phải vắng mặt một thời gian ngắn, thì con cần làm gì để đảm bảo bé đã nhớ những quy định và đã biết xử lý tình huống.
Khi Có Sự Cố Khẩn Cấp: trẻ cần biết cách sử dụng điện thoại để gọi số khẩn cấp như 113, 114, 115 tại Việt Nam và cung cấp thông tin cần thiết như địa chỉ nhà. Lưu ý cách này chỉ áp dụng với gia đình có sử dụng điện thoại bàn hoặc bé đã được hướng dẫn để sử dụng điện thoại di động đúng cách
Lập Kế Hoạch Thoát Hiểm: Nếu có sự cố như hỏa hoạn, trẻ cần biết cách thoát ra khỏi nhà an toàn và nơi họ có thể đến chờ sự giúp đỡ, như nhà hàng xóm hoặc một điểm hẹn đã được thỏa thuận trước.
Tự Lập và Chuẩn Bị Sẵn Sàng:hỏi trẻ về nơi cất đồ ăn nhẹ, đảm bảo an toàn và để trẻ tự chuẩn bị đồ ăn, sau đó giúp trẻ điều chỉnh những điểm trẻ gặp khó khăn hoặc không thấy thoải mái, dạy các biện pháp sơ cứu phù hợp độ tuổi và đảm bảo an toàn cho trẻ. Để trẻ tự sơ cứu cho mình để xem con làm đúng hay chưa., và biết cách giữ bình tĩnh trong các tình huống khẩn cấp.
Đảm bảo an toàn nơi công cộng
An toàn khi sử dụng thang máy và thang cuốn: dạy con sử dụng thang máy hoặc thang cuốn một cách an toàn, chẳng hạn như đứng đúng vị trí, không chạy nhảy, luôn nắm tay người lớn và chú ý quan sát.
Gặp gỡ thú cưng: bố mẹ có thể dạy con đảm bảo an toàn khi gặp thú cưng của người khác bao gồm cả các nguyên tắc về việc tránh sờ- chơi đùa, hỏi xin ý kiến và cách giữ mình an toàn khi có nguy cơ bị tấn công.
Phòng tránh đi lạc: dạy con học cách luôn ở trong tầm mắt của người lớn, luôn xin phép nếu muốn đi đâu đó người lớn khi đi chơi ngoài công viên hoặc nơi công cộng khác; nếu như con bị lạc, hãy ghi nhớ số điện thoại của cha mẹ hoặc mặc quần áo có nhãn dễ nhận biết, đồng thời tìm đến người lớn đáng tin cậy như chú công an, bác bảo vệ để nhờ giúp đỡ.
Và nếu con bị bạn đánh hoặc bắt nạt
Thường khi trẻ bị bạn bè bắt nạt, phản ứng tự nhiên của cha mẹ là an ủi bằng cách nói “Đó chỉ là trò đùa” hoặc “Bạn ấy không có ý xấu”. Mặc dù cách làm này không sai, nhưng nó chưa đủ để giúp trẻ tự bảo vệ mình.
Dạy trẻ chỉ tự an ủi bản thân có thể khiến con không biết phản ứng thích hợp khi gặp tình huống tương tự trong tương lai, đặc biệt là đối với trẻ nhạy cảm, điều này có thể tạo ra rào cản tâm lý khi tiếp xúc với bạn bè.
Ngược lại, nếu dạy trẻ đánh trả, điều này có thể tạo ra tư duy bạo lực, khiến trẻ luôn nghĩ rằng phải “ăn miếng trả miếng”.
Vậy, có nên dạy trẻ cách tự vệ không? Một đứa trẻ biết cách tự vệ không chỉ giúp trẻ không sợ bị bắt nạt mà còn không hình thành tâm lý đối đầu. Trẻ sẽ học cách xử lý tình huống một cách khéo léo để bảo vệ bản thân mà không gây hại cho người khác.
Đây là một số cách dạy trẻ tự vệ trong tình huống bị bắt nạt:
- Khi trẻ bị đánh trước mặt bạn bè, sau khi an ủi, hãy ngay lập tức dạy trẻ cách phòng vệ. Đối với trẻ nhỏ chưa biết nói, hãy hướng dẫn hành động phòng vệ. Đối với trẻ đã biết nói, hãy kết hợp hành động và lời nói.
- Nếu trẻ bị bắt nạt ở trường, hãy yêu cầu giáo viên hướng dẫn trẻ cách tự vệ ngay sau khi sự việc xảy ra.
Trường hợp có hoả hoạn
Dạy trẻ nhận biết các dấu hiệu của hỏa hoạn như khói, nhiệt độ cao, và mùi khét. Giải thích rằng khi nhận thấy bất kỳ dấu hiệu nào trong số này, con cần phải hành động ngay lập tức.
Lập kế hoạch thoát hiểm từ nhà và thực hành nó với trẻ. Đảm bảo rằng trẻ biết ít nhất hai lối thoát trong mọi tình huống, bao gồm cả cửa sổ và cửa ra vào.
Bố mẹ có thể hướng dẫn và cùng con thực hành về cách di chuyển và xử lý khi có hỏa hoạn.
Nếu con tranh chấp với bạn
Khi chứng kiến con mình đang cãi nhau hoặc tranh giành đồ chơi với bạn bè hoặc anh chị em, điều quan trọng là đánh giá xem tình huống có gây nguy hiểm cho trẻ hay không. Nếu không, thì không nên ngay lập tức can thiệp. Thay vào đó, hãy cho trẻ cơ hội tự giải quyết mâu thuẫn.
Nếu các bé không tìm ra giải pháp, hãy tiếp cận và thăm dò tình hình mà không làm cho bất kỳ đứa trẻ nào cảm thấy bị đổ lỗi. Đề xuất một số cách giải quyết và cho phép trẻ tự chọn phương pháp phù hợp nhất với mình. Khi trẻ chọn lựa, hãy khen ngợi sự lựa chọn của con và cho phép con tiếp tục chơi. Nếu mâu thuẫn vẫn tiếp tục, có thể tạm thời phân ly hai trẻ để giúp con lấy lại bình tĩnh.
Để nuôi dưỡng trẻ trở nên độc lập, cha mẹ cần cho trẻ cơ hội trải nghiệm và giải quyết các tình huống theo cách của chúng. Qua những tình huống thách thức này, trẻ sẽ học cách trở nên mạnh mẽ và độc lập hơn.
Việc để trẻ tự xử lý không có nghĩa là bỏ mặc chúng, mà cha mẹ vẫn cần theo dõi từ xa, sẵn sàng can thiệp khi cần thiết để hướng dẫn trẻ một cách phù hợp, đồng thời vẫn duy trì sự tôn trọng đối với trẻ.
Khi con bị ngã
Khi trẻ bị ngã và va chạm vào đồ vật như bàn, ghế, thay vì phản ứng bằng cách “trách” đồ vật, cha mẹ nên giữ bình tĩnh và tiếp cận tình huống một cách nhẹ nhàng.
Đầu tiên, tránh việc bế ngay lập tức trẻ sau khi ngã để không làm trẻ hoảng sợ hơn. Quan sát tình hình và đánh giá mức độ nghiêm trọng của cú ngã. Nếu trẻ chỉ ngồi hoặc nằm tại chỗ và khóc, hãy chờ cho trẻ bình tĩnh lại.
Sau đó, khi trẻ đã dịu bớt tiếng khóc, hãy khuyến khích trẻ đứng dậy, như nói “Con có thể tự đứng dậy được mà” hoặc “Mẹ sẽ giúp con đứng dậy nhé”. Khi trẻ đã bình tĩnh và đứng dậy, nếu trẻ vẫn còn buồn, hãy giải thích nhẹ nhàng rằng việc ngã là do sự bất cẩn và là cơ hội để học hỏi, ví dụ “Con chạy nhanh quá nên mới ngã, nhớ là lần sau phải cẩn thận hơn nhé”.
Nếu trẻ ngã và đau, cha mẹ cần kiểm tra xem có cần đưa đến bác sĩ hay không. Nếu không, hãy động viên trẻ tự đứng dậy và xoa dịu vết thương, đồng thời giải thích lý do ngã và thêm một vài câu nói tình cảm, ví dụ “Con không cẩn thận nên mới ngã, nhưng con giỏi lắm khi không khóc, con thật dũng cảm”.
Kết luận
Một đứa trẻ biết cách xử lý tình huống hiệu quả sẽ không chỉ tự tin hơn trong cuộc sống hàng ngày, mà còn sẵn sàng vượt qua những thử thách, từ nhỏ nhặt đến lớn lao, mà cuộc sống mang lại. Hãy nhớ rằng bảo vệ con là tốt nhưng đừng bao bọc con quá mức, hãy để con lớn lên.
