Sai lầm khi cho bé ăn dặm có thể ảnh hưởng đến sự phát triển và dinh dưỡng của trẻ. Trong quá trình bắt đầu thử nghiệm thực phẩm rắn cho bé, có một số sai lầm phổ biến mà các bậc phụ huynh thường mắc phải. Những sai lầm này có thể gây hậu quả không mong muốn cho sức khỏe và khẩu vị của bé.
Hãy cùng Mẹ Ong Bông điểm qua một số sai lầm phổ biến khi cho bé ăn dặm và tìm hiểu cách tránh chúng để đảm bảo bữa ăn của bé là một trải nghiệm tích cực và lành mạnh.
Một số sai lầm khi cho bé ăn dặm
Ép trẻ ăn
Ép trẻ ăn có thể gây áp lực và tạo áp lực âm thanh quanh bữa ăn, dẫn đến việc bé không thích bữa ăn.
Thay vì ép bé ăn, mẹ nên tạo môi trường thoải mái và vui vẻ xung quanh bữa ăn. Trẻ sẽ cảm thấy thoải mái hơn khi có quyền lựa chọn thức ăn và ăn theo nhu cầu của họ.
Ép trẻ ăn cũng có thể dẫn đến quan niệm tiêu cực về thức ăn, làm mất đi sự hứng thú của bé đối với việc thử nghiệm thực phẩm mới.
Cho trẻ ăn dặm quá sớm, quá trễ
Khi cho trẻ ăn dặm, việc lựa chọn thời điểm phù hợp là rất quan trọng. Cho trẻ ăn dặm quá sớm hoặc quá trễ đều có những tác động tiêu cực đến sức khỏe và sự phát triển của trẻ.
Tác hại của việc cho trẻ ăn dặm quá sớm:
Trẻ dưới 6 tháng tuổi có hệ tiêu hóa và miễn dịch chưa phát triển hoàn chỉnh, dễ gặp rối loạn tiêu hóa và tăng nguy cơ mắc bệnh.
Sữa mẹ là nguồn dinh dưỡng chính và an toàn nhất cho trẻ ở giai đoạn này. Ăn dặm sớm có thể giảm việc bú mẹ, từ đó làm giảm sản xuất sữa mẹ.
Có nguy cơ cao hơn về các vấn đề như hóc, sặc thức ăn, và thậm chí có thể ảnh hưởng đến chất lượng giấc ngủ của trẻ.
Tác hại của việc cho trẻ ăn dặm quá trễ:
Trẻ có thể không nhận đủ năng lượng và dưỡng chất từ 6 tháng tuổi trở đi, dẫn đến sự chậm phát triển về mặt thể chất.
Nguy cơ thiếu vi chất, như thiếu máu do thiếu sắt, có thể ảnh hưởng đến sự phát triển cả về thể chất và trí tuệ.
Làm chậm sự phát triển kỹ năng vận động liên quan đến ăn uống như nhai, nuốt, cầm nắm thức ăn.
Để tránh những sai lầm này, cha mẹ cần chú ý đến các dấu hiệu sẵn sàng của trẻ và tuân thủ nguyên tắc ăn dặm từ loãng đến đặc, từ ít đến nhiều. Bắt đầu với ngũ cốc là một lựa chọn tốt để giảm nguy cơ dị ứng và tăng cường bổ sung sắt. Ngoài ra, việc bổ sung vitamin D3 cũng được khuyến nghị để hỗ trợ sự phát triển của hệ xương và chiều cao cho trẻ.
Ngậm thìa của bé khi cho con ăn
Ngậm thìa khi cho bé ăn không được khuyến khích vì có thể truyền vi khuẩn từ người lớn sang trẻ, gây nguy cơ nhiễm trùng và ảnh hưởng đến sức khỏe của bé. Để đảm bảo vệ sinh và an toàn, bạn nên sử dụng thìa riêng cho bé và tránh tiếp xúc với thức ăn hoặc dụng cụ ăn của bé.
Thiếu đa dạng trong món ăn
Việc đa dạng thực đơn cho bé ăn dặm rất quan trọng để cung cấp đủ chất dinh dưỡng và phát triển cho bé. Đa dạng thực đơn không chỉ giúp bé tiếp xúc với nhiều loại thực phẩm khác nhau mà còn giúp bé phát triển khẩu vị và sở thích ẩm thực từ nhỏ.
Đồng thời, việc đa dạng thực đơn cũng giúp tránh được nguy cơ dị ứng thực phẩm và đảm bảo bé nhận được đủ chất cần thiết. Để thực hiện điều này, cha mẹ có thể kết hợp nhiều loại rau củ, hoa quả, ngũ cốc, thực phẩm đạm và thức ăn từ nhiều nguồn gốc khác nhau trong khẩu phần ăn dặm của bé. Đồng thời, việc thay đổi phương pháp chế biến cũng là một cách để tạo ra sự mới mẻ trong thực đơn của bé.
Tinh bột là một phần quan trọng trong chế độ dinh dưỡng của trẻ, chiếm khoảng 30-40% khẩu phần ăn hàng ngày. Tinh bột không chỉ cung cấp năng lượng chính cho hoạt động vận động, mà còn hỗ trợ sự phát triển của não bộ và hệ thần kinh, giúp hệ thần kinh của trẻ hoạt động hiệu quả.
Cha mẹ nên đa dạng hóa nguồn tinh bột trong khẩu phần ăn cho trẻ bằng cách bổ sung các loại ngũ cốc khác như bánh mỳ, cháo yến mạch, khoai tây nướng, xôi đỗ, cơm quinoa. Điều này không chỉ làm phong phú bữa ăn cho trẻ mà còn cung cấp nhiều loại vitamin và khoáng chất khác nhau.
Cho trẻ ăn ít rau củ
Một thực trạng thường thấy ở Việt Nam là trong các bữa ăn dành cho trẻ nhỏ, các bậc phụ huynh thường tập trung nhiều vào cơm và thịt hơn là rau củ và trái cây. Điều này bắt nguồn từ giai đoạn trẻ bắt đầu ăn dặm và tiếp tục được duy trì khi trẻ lớn lên.
Hậu quả là nhiều trẻ em không quen và không thích ăn rau quả, đặc biệt là các loại rau thơm như hành, ngò, thì là. Người lớn thường muốn trẻ ăn nhiều để tăng cân và phát triển chiều cao, nhưng lại không chú trọng đến việc ăn rau quả.
Trong khi đó, người lớn lại cố gắng ăn nhiều rau để duy trì sức khỏe và vóc dáng. Theo các hướng dẫn dinh dưỡng trên toàn thế giới, một bữa ăn lý tưởng cho trẻ nên gồm đủ bốn nhóm chất dinh dưỡng, trong đó rau củ quả nên chiếm một nửa khẩu phần. Rau quả giàu vitamin và khoáng chất, hỗ trợ phát triển thể chất và tăng cường hệ miễn dịch cho trẻ. Chúng còn chứa nhiều chất xơ giúp:
Tăng cường quá trình tiêu hóa và giảm nguy cơ táo bón và các vấn đề tiêu hóa khác.
Ổn định lượng đường huyết, giảm nguy cơ tiểu đường, béo phì và các bệnh tim mạch.
Loại bỏ các chất bám trên răng, ngăn ngừa sâu răng.
Việc ăn đủ rau củ quả giúp cải thiện hệ tiêu hóa, tăng khả năng hấp thụ dinh dưỡng và hỗ trợ sự phát triển trí tuệ cho trẻ. Trẻ em không ăn đủ rau quả có thể gặp tình trạng táo bón, chán ăn, thiếu hụt vitamin và khoáng chất, ảnh hưởng tới sự phát triển tổng thể. Chế độ ăn ít rau củ quả được xem là không lành mạnh, làm tăng nguy cơ bệnh béo phì, tim mạch và tiểu đường ở trẻ.
Cho trẻ ăn quá nhiều đạm
Một số cha mẹ nghĩ rằng cho con ăn nhiều thịt, cá, trứng… sẽ giúp con mau lớn và tăng cân nhanh. Tuy nhiên, đây là quan niệm sai lầm vì lượng đạm quá nhiều không những làm bé rối loạn tiêu hóa, mà còn dẫn đến chứng biếng ăn. Do đó, cha mẹ nên cân nhắc cung cấp một chế độ ăn đa dạng các nhóm thực phẩm, bao gồm tinh bột, sữa và chế phẩm sữa, dầu mỡ, rau củ, thịt cá, trứng và các loại hạt.
Cho ăn nước mà không ăn cái
Một số cha mẹ thường chỉ lấy nước từ thức ăn như xương ninh hoặc rau củ luộc để nấu cháo hoặc bột cho trẻ. Cách làm này làm mất đi lượng lớn chất dinh dưỡng trong thực phẩm và không cung cấp đủ các chất cần thiết cho sự phát triển của trẻ. Việc cho trẻ ăn cả cái, nghĩa là bao gồm cả xác thực phẩm, sẽ cung cấp đầy đủ các chất dinh dưỡng quan trọng.
Thành phần dinh dưỡng trong nước ninh xương thường chỉ bao gồm các axit amin giúp tạo vị ngon miệng mà không cung cấp đủ chất dinh dưỡng cần thiết cho trẻ. Các nghiên cứu đã chỉ ra rằng, việc cho trẻ ăn nước ninh xương mà không có cái, như thịt, cá băm nhuyễn, sẽ khiến bé bị thiếu hụt dưỡng chất và hạn chế khả năng nhai.
Xay nhuyễn mọi thức ăn
Việc xay nhuyễn thức ăn cho trẻ ăn dặm có thể gây ra một số tác hại nghiêm trọng đối với sức khỏe và sự phát triển của trẻ. Một trong những nguy cơ chính là việc trẻ sẽ không học được cách nhai thức ăn, điều này không chỉ ảnh hưởng đến sự phát triển của cơ hàm mà còn có ảnh hưởng tiêu cực đến sự phát triển não bộ của trẻ.
Việc nhai thức ăn giúp kích thích trí thông minh và sự phát triển tư duy của trẻ, cũng như giúp trẻ phân biệt được các loại thức ăn khác nhau. Do đó, việc không tập nhai có thể làm giảm cơ hội phát triển trí tuệ của trẻ.
Ngoài ra, việc xay nhuyễn thức ăn cũng có thể dẫn đến nguy cơ viêm loét dạ dày do phản xạ nôn trớ, cũng như làm giảm cảm nhận hương vị của thức ăn, khiến bé ăn không ngon miệng và có thể sợ ăn.
Cha mẹ nên chủ động cho trẻ làm quen với thức ăn thô để trẻ quen dần và tăng dần độ đặc của thức ăn vào những tháng tiếp theo. Điều này giúp trẻ học cách nhai và cảm nhận hương vị thức ăn tốt hơn, từ đó hỗ trợ tốt cho việc ăn uống của trẻ và tránh các vấn đề về bệnh lý.
Không cho dầu, mỡ vào cháo/ bột của trẻ
Protein động vật và thực vật đều mang lại những lợi ích quan trọng cho sự phát triển của trẻ. Trong khi nhiều phụ huynh có xu hướng ưa chuộng cho con ăn nhiều thịt và cá, thực tế nhu cầu protein của trẻ sơ sinh lại khá hạn chế. Các chuyên gia dinh dưỡng thường khuyên rằng cha mẹ nên đa dạng hóa nguồn protein cho bé, bao gồm cả protein động vật và thực vật.
Trẻ nhỏ, đặc biệt là bé dưới một tuổi, đã nhận được đủ lượng protein cần thiết từ sữa. Trẻ từ 1-3 tuổi chỉ cần khoảng 15-30 gram protein mỗi ngày, tương đương với lượng protein trong một quả trứng gà.
Protein động vật có trong thịt, sản phẩm từ sữa, trứng, trong khi protein thực vật có trong các loại đậu, ngũ cốc, quả hạch, đậu phụ, nấm. Dầu ăn và rau củ quả cũng chứa một lượng nhỏ protein.
Trong các nguồn protein động vật, cá, đặc biệt là cá biển, được đánh giá cao hơn thịt vì chứa nhiều axit béo không no cần thiết và ít cholesterol. Các chuyên gia khuyến nghị nên cho trẻ ăn cá hoặc hải sản ít nhất hai lần một tuần.
Thực phẩm giàu protein thực vật như các loại tảo biển, đậu, súp lơ xanh, chuối, bơ, dừa, đậu phộng, và các loại hạt không chỉ chứa axit amin thiết yếu mà còn giúp cơ thể dễ tiêu hóa và hấp thụ tốt. Cha mẹ nên kết hợp nhiều loại thực phẩm giàu protein thực vật trong cùng một bữa ăn hoặc trong ngày cho bé, như đậu phụ, các loại hạt, và xôi đen.
Việc cung cấp một chế độ ăn cân đối giữa protein động vật và thực vật không chỉ giúp trẻ phát triển khỏe mạnh về mặt thể chất mà còn đóng góp vào sự phát triển trí tuệ và sức khỏe lâu dài của trẻ.
Nấu 1 lần ăn cả ngày
Việc nấu cháo vào buổi sáng và cho bé ăn 3 bữa trong ngày có thể tiềm ẩn nguy cơ về vệ sinh thực phẩm. Việc lưu trữ và hâm nóng lại thức ăn nhiều lần có thể làm mất đi các chất bổ dưỡng. Để tránh làm bé ngán, cha mẹ có thể cân nhắc nấu các bữa ăn khác nhau trong ngày, từ đó đa dạng hóa khẩu phần và bảo đảm an toàn thực phẩm.
Bữa ăn kéo dài
Kéo dài thời gian ăn quá lâu (1-2 tiếng) có thể làm trẻ chán ăn và mất cảm giác đói cho bữa ăn tiếp theo. Việc cố ép trẻ ăn hết phần thức ăn không những làm trẻ mất hứng thú với việc ăn uống mà còn gây tác động tiêu cực đến thói quen ăn uống. Bữa ăn của trẻ nên chỉ kéo dài khoảng 30 phút để tránh tạo áp lực và duy trì niềm vui trong ăn uống.
Chỉ cho trẻ ăn những món trẻ thích
Mặc dù quan trọng phải xem xét sở thích của trẻ, nhưng cũng quan trọng là giới thiệu đa dạng các loại thực phẩm để mở rộng khẩu vị của trẻ.
Ban đầu, trẻ có thể từ chối thực phẩm mới, nhưng thông qua việc tiếp xúc lặp lại, bé có thể phát triển sở thích ăn.
Khuyến khích một chế độ ăn cân đối bao gồm nhiều loại rau củ, trái cây, đạm và ngũ cốc là quan trọng cho dinh dưỡng và sự phát triển tổng thể của trẻ.
Cho trẻ ăn mặn
Trẻ em dưới 12 tháng tuổi không nên tiêu thụ bất kỳ muối nào được thêm vào thức ăn.
Lượng muối quá nhiều trong chế độ ăn của trẻ có thể gây hại cho sức khỏe và tạo áp lực lên các cơ quan thận đang phát triển của trẻ.
Khuyến nghị tránh việc thêm muối vào thức ăn cho bé, và nhiều thức ăn cho trẻ được thiết kế để có hàm lượng natri thấp.
Rất quan trọng là đọc nhãn thực phẩm và chọn các sản phẩm có hàm lượng natri thấp hoặc không chứa muối khi giới thiệu thực phẩm rắn cho bé.
Nêm đường cho trẻ quá sớm
Thói quen làm quen với đường sớm, thường qua các sản phẩm như sữa chua có đường hay nước quả có đường, thường bắt đầu từ khi trẻ còn nhỏ.
Khi trẻ lên một tuổi, nhiều cha mẹ tiếp tục cho con uống sữa tươi có đường và tiêu thụ nhiều thực phẩm giàu đường, bao gồm cả bánh kẹo, với suy nghĩ rằng “ăn một chút không sao” hoặc “dùng kẹo để dỗ trẻ”. Dần dần, trẻ trở nên phụ thuộc vào các loại thực phẩm chứa đường, thường xuyên tiêu thụ nhiều hơn nhu cầu thực sự của cơ thể.
Tác hại của đường đối với trẻ em bao gồm:
- Gây tăng glucose trong máu, dẫn đến suy nhược và mệt mỏi.
- Tăng nguy cơ mắc bệnh béo phì, tiểu đường và các bệnh tim mạch.
- Ảnh hưởng tiêu cực đến sức đề kháng của cơ thể.
- Gây sâu răng và ảnh hưởng đến sức khỏe răng miệng.
- Ngăn chặn sự hấp thu các chất dinh dưỡng cần thiết.
- Có thể gây stress hoặc hành vi tăng động ở trẻ.
Do đó, cha mẹ cần hạn chế lượng đường trong chế độ ăn của con bằng cách sử dụng các sản phẩm như sữa tươi và sữa chua không đường, tránh sử dụng bánh kẹo như một hình thức thưởng, chú trọng đến thực phẩm giàu chất xơ, và hạn chế sử dụng thực phẩm chế biến sẵn.
Một điểm quan trọng là trong các loại thực phẩm tự nhiên đã chứa lượng đường vừa phải, do đó không cần phải lo lắng về việc cơ thể trẻ không nhận đủ lượng đường cần thiết. Bằng việc ăn các loại thực phẩm tự nhiên, trẻ có thể đáp ứng đủ nhu cầu về đường cho cơ thể mà không cần thêm đường đã qua chế biến.
Bỏ qua dấu hiệu dị ứng và táo bón
Một số trẻ có thể phản ứng dị ứng với một số loại thực phẩm khi bắt đầu ăn dặm. Dấu hiệu bao gồm dị ứng da, tức ngứa, sưng mắt, hoặc sưng môi. Nếu thấy dấu hiệu này, mẹ cần ngừng cho bé ăn thực phẩm đó và tham khảo ý kiến bác sĩ.
Táo bón cũng là một vấn đề phổ biến khi bé bắt đầu ăn dặm. Điều này có thể xảy ra khi bé chưa quen với các loại thức ăn rắn. Mẹ cần chú ý cung cấp đủ nước và thực phẩm có chứa chất xơ cho bé để giúp điều trị táo bón.
